
Preek | Blijf in Jezus
- Bijbellezing: Johannes 15:1-11
- Ga naar de liturgie
- Onder de preek vind je gespreksvragen
1
Wat hebben een wijnstok en een smartphone met elkaar te maken?
Dit is de overeenkomst die ik vandaag zie: de wijnstok en de smartphone kunnen allebei dienen als een beeld, een metafoor bij een belangrijke les die Jezus ons leert.
Als je je smartphone bij je hebt, pak die er dan even bij. En geef voor jezelf even een antwoord op deze vraag (en laat het eventueel zien aan degene die naast je zit): wat is het energieniveau van je batterij? Welk percentage staat vermeld naast het batterij-icoontje?
En wat doe je als dat percentage steeds verder naar beneden gaat? Dan ga je je smartphone opladen. Een snoertje in de smartphone en de stekker in het stopcontact. Misschien heb je wel een powerbank. Misschien laad je ook wel op met zonne-energie.
Ik kan nu dat als beeld gebruiken. Jezus kon dat nog niet. Maar ik stel me zo voor dat Hij met zijn leerlingen aan het wandelen was in een wijngaard en zei: “Zie je al deze wijnstokken hier, en de wijnranken, deze hele wijngaard? Ik ben de ware wijnstok!”
De centrale oproep waar we nu naar luisteren is: “Blijf in Mij!” Ik ga in deze preek drie vragen beantwoorden:
- Wat is dat nu eigenlijk: In Jezus blijven?
- Waaraan merk je dat je in Jezus blijft?
- Hoe doe je dat: in Jezus blijven?
2
“Blijf in mij.” Dat woord ‘blijven’ wordt in Johannes 15:1-11 maar liefst 10 keer gebruikt door Jezus. Het is dus een belangrijk woord en het gaat over iets wat belangrijk is als je leerling van Jezus wilt zijn. Jezus maakt er echt een punt van. En ik ben zelf eigenlijk ook nog steeds aan het ontdekken wat dat nu toch is: in Jezus blijven. Wat ben je dan aan het doen? Hoe voelt dat? Wat gebeurt er dan eigenlijk?
Het woord dat Jezus gebruikt (grieks: menein) kun je met de volgende woorden vertalen: blijven (zo staat het in de vertaling die we lezen), maar ook verblijven, wonen, thuis zijn of volharden.
Als je Jezus’ uitnodiging ‘Blijf in Mij’ wat vrijer vertaalt, zou je het zo kunnen zeggen:
- ‘Laat Mij de plek zijn waar je thuis komt’
- ‘Laat Mij je vaste verblijfplaats zijn’
- ‘Verblijf in Mij’
- ‘Woon in Mij’
En als je wat dichter bij het natuurbeeld blijft dat Jezus gebruikt, dat beeld van de wijnstok en de ranken, dan kun je het zo zeggen: het gaat erom dat we met Jezus vergroeid raken.
Misschien kunnen we ons daar wat meer bij voorstellen als we onszelf de vraag stellen: Waar brengen we veel tijd mee door? Waar voelen we ons thuis? Waar verblijven we vaak? Waarmee zijn we vergroeid geraakt?
Twee voorbeelden die we ook kennen uit ons dagelijks leven.
Eerste voorbeeld, opnieuw even die smartphone, die zo lekker in je hand kan liggen. Ik denk dat we het wel herkennen als we zeggen dat het er bij veel mensen op lijkt dat ze vergroeid zijn met hun smartphone. Dat het een haast automatische beweging is geworden om je smartphone te pakken en bijvoorbeeld te gaan scrollen op social media. Er zijn genoeg mensen die tegen zichzelf zeggen: ik zou wat minder op mijn smartphone moeten zitten (ik heb nog niemand ontmoet die zegt: ik zou graag meer op mijn smartphone willen zitten).
Tweede voorbeeld: we hebben allemaal wel een plek waar we gewoon heel graag zijn, een lievelingsplek, waarmee we als het ware vergroeid zijn, een emotioneel thuis. En daar denken we ook veel aan als we in gedachten zijn. Lekker alleen op de bank in de woonkamer. Lekker de stad in om vrienden te ontmoeten. Lekker in de tuin werken en wroeten in de aarde. Heerlijk. Je voelt je er helemaal thuis.
Zoiets is dat dus, dat ‘blijven in Jezus’ – dat Jezus zelf voor jou de plek is waar je graag naartoe gaat. Je vindt het fijn om in je gedachten bij Hem te zijn. Je verlangt naar de vreugde die je kunt ervaren in je hart als je in zijn aanwezigheid bent.
Herken je iets van dat verlangen? Zou je erin willen groeien?
3
Dat woord ‘blijven’ kun je ook vertalen met ‘verblijven’. Daarbij aansluitend: er zijn mensen die ‘geen vaste woon- of verblijfplaats hebben’. Je kent die uitdrukking wel.
Je zou kunnen zeggen dat wij als mensen van de 21e eeuw die leven in een maatschappij vol prikkels en afleidingen en eindeloos veel plekken waar je naartoe kunt gaan – fysiek, digitaal maar ook mentaal – allemáál soort van geen vaste woon- of verblijfplaats meer hebben. Ons leven, onze aandacht, onze verlangens zijn versnipperd geraakt, we leven een gefragmenteerd bestaan waar we niet meer echt een plek hebben waar we thuis kunnen komen. Dat voelt soms leeg en betekenisloos.
En dan komt Jezus naar je toe, en Hij zegt: “Blijf in Mij.” Jezus wil de plek zijn, de persoon, waar we altijd weer naartoe kunnen gaan om er tijd door te brengen, tijd met Jezus. Dichtbij Hem zijn. Om op zielsniveau weer verbinding te maken met wat echt betekenis heeft. Om nieuwe kracht op te doen. Om onze batterij op te laden omdat we ons vaak leeg voelen: leeggelopen, krachteloos, richtingloos, dwalend als schapen die geen Herder hebben. Om thuis te komen te midden van een wereld die vol is van vervreemding en onverbondenheid. Om tot rust te komen te midden van al je eigen chaotische en verwarrende gedachten en ideeën en verlangens.
Ik hoop dat je nu een beetje een beeld, een gevoel hebt bij wat dat is: ‘In Jezus blijven’.
Straks zeg ik meer over hoe je dat kunt doen.
4
Maar eerst deze vraag. Waaraan merk je dat je in Jezus blijft? Het korte antwoord luidt: dat merk je hieraan, dat je vrucht gaat dragen, veel vrucht. Dat is de belofte die hoort bij ‘in Jezus blijven’. Dat je leven vruchtbaar wordt en betekenisvol.
En ik denk dat we daar ook allemaal naar verlangen. Dat je als mens een positieve invloed uitoefent op de mensen om je heen. En dan gaat het niet om succesvol zijn: dat je geslaagd bent in het leven door je baan of je huis of je maatschappelijke positie. Het gaat om van waarde zijn voor de mensen om je heen. Om de ervaring dat je leven ertoe doet omdat je anderen kunt liefhebben, bemoedigen, ondersteunen of inspireren.
En let dus op: Jezus zegt hier niet: ‘Draag vrucht’. Of: ‘doe je best en werk er hard voor om vruchtbaar te zijn’. Hij zegt: ‘Blijf in Mij, dan zul je vrucht dragen’. Alle accent ligt dus op dat in Hem blijven. Het gaat om relatie, niet om prestatie.
Hij zegt dat tegen zijn leerlingen die daar bij Hem zijn in die wijngaard waar ze samen wandelen. Hij is hen aan het voorbereiden op hun taak voor als Hij er straks niet meer is. Johannes 15 maakt namelijk onderdeel uit van Johannes 14-16 waar Jezus afscheidsgesprekken voert met zijn leerlingen. Hij bereidt hen voor. En dat vrucht dragen, dat is natuurlijk een beeld, een metafoor, dat betekent voor de leerlingen van Jezus op dat moment primair dat ze leerlingen zullen maken, dat ze mensen bij Jezus zullen brengen.
In het Matteüs-evangelie zegt Jezus als het hierover gaat: “Mij is gegeven alle macht in hemel en op aarde. Ga op weg en maak leerlingen. Ik ben met jullie alle dagen.” Zo wordt hun leven betekenisvol en vruchtbaar. In het Johannes-evangelie zegt Jezus het dus zo: “Blijf in Mij, dan blijf Ik in jullie en dan zullen jullie veel vrucht dragen.” Veel vrucht is dus in de eerste plaats: dat mensen Jezus leren kennen en ook zijn leerlingen worden. En dat gebeurt alleen maar als je steeds intens verbonden blijft met Jezus.
Maar ik geloof dat we dat vrucht dragen als beeld ook zeker breder mogen trekken. Want als je het beperkt tot dat leerlingen maken, dan draag je dus strikt genomen alleen maar vrucht als je mensen over Jezus vertelt, dat ze tot bekering komen en zich laten dopen en als leerling Jezus gaan volgen.
Vrucht betekent in het Nieuwe Testament ook al het goede wat er in je leven komt en wat je met anderen deelt als je met Jezus verbonden bent. De vrucht van de Geest bijvoorbeeld: liefde, vreugde, vrede en vriendelijkheid.
Dus waaraan merk je dat je in Jezus blijft? Dat is de vraag waar het over gaat nu. Dat merk je aan de liefde, de vreugde, de vrede, de vriendelijkheid die je ervaart en die je deelt met anderen. En dat je daarin groeit. Want Jezus wil dat je vrucht draagt, meer vrucht, veel vrucht zelfs. Vers 2: “Iedere rank die wel vrucht draagt, snoeit Hij bij, opdat hij meer vruchten voortbrengt.” Vers 8: “De grootheid van mijn Vader zal zichtbaar worden wanneer jullie veel vruchten voortbrengen en mijn leerlingen zijn.”
Draag jij vrucht?
Dat is best een spannende vraag om zo aan jezelf te stellen. Draag jij vrucht? Meer vrucht? Veel vrucht? Blijvende vrucht? Herken je bij jezelf en herkennen anderen bij jou dat er liefde, vreugde, vrede, vriendelijkheid en goedheid in je leven is?
5
De oproep is vandaag dus niet: “Zorg dat er meer liefde, vreugde en vrede enzovoort in je leven komt!” Ook niet allereerst: “Maak leerlingen!” Nee, hier en nu zegt Jezus alleen maar: “Blijf in Mij”. Maak je geen zorgen over de vruchten, wees daar niet al te zeer mee bezig. Maar dit ene is het belangrijkst, hier begint het en hier gebeurt het: “Blijf in Mij.”
En dan is de vraag: Hoe doe je dat? In zekere zin helpen de metaforen van de rank die aan de wijnstok zit (een beeld uit de wereld van de natuur), en de smartphone die aan de oplader ligt (een beeld uit de wereld van de technologie) niet echt verder. Een rank heeft geen bewustzijn en kan er niet voor ‘kiezen’ om in de wijnstok te blijven. En hetzelfde geldt voor de smartphone die leegloopt en weer opgeladen moet worden.
Hoe ziet dat er dan in onze menselijke werkelijkheid uit: “Blijven in Jezus”? Als je dat graag wilt, wat doe je dan?
Of doe je misschien helemaal niks en hoef je je er niet voor in te spannen omdat het vanzelf gebeurt? Is ‘blijven in Jezus’ misschien niet gewoon ‘geloven in Jezus’ of ‘vertrouwen op Jezus’? En dat is er of dat is er niet.
Als Jezus het zo nadrukkelijk zegt, het is eigenlijk gewoon een gebod, dan ga ik er vanuit dat je je er bewust op kunt toeleggen om in Jezus te blijven. Dat is ook een keuze. Net als bij de smartphone: als je ziet dat de batterij richting de nul procent gaat, dan sluit je de smartphone aan op een oplader.
Wat kun je doen om in Jezus te blijven? Een paar manieren. Probeer het mee te beleven:
(1) Je zit op een stoel in een ruimte waar je alleen bent. Je sluit je ogen, je wordt stil en je denkt aan Jezus. (Dat kun je nu doen…) Je wordt je ervan bewust dat er zo ontzettend veel andere gedachten zijn. Maar je kiest: nu wil ik denken aan Jezus. Ik denk aan wie Hij is: mijn redder, Gods wijsheid, de Weg, het Leven, het licht, de Zoon van God, een Vriend. En je hoort Hem iets zeggen: ‘Volg Mij’. ‘Ik ken je.’ ‘Ik heb je lief.’ ‘Neem mijn juk op je dan zul je werkelijk rust vinden.’ En zo ben je een tijdje in gedachten bij Jezus. En het wordt een beetje rustiger van binnen, Je voelt vrede.
(2) Je gaat naar een kerkdienst, samen met andere mensen, en je bent er vanuit je verlangen om bij Jezus te zijn. Je bent blij met het kerkgebouw, de mensen, de sfeer, het zingen, de kinderen, alles eigenlijk, maar daar gaat het je niet per se om. Door dat alles heen wil je gewoon graag tijd doorbrengen met Jezus. Hij is hier. Zijn Geest waait. En terwijl alle prikkels en afleidingen van de volle week die achter je ligt en de volle week die voor je ligt naar de achtergrond verdwijnen, realiseer je dat dit is wat je verlangt: bij Jezus zijn, in Hem blijven, want dat is de enige manier om echt rust en vreugde en vrede te ontvangen en te kunnen uitdelen. En bij Avondmaal ben je je ervan bewust als je een stukje brood eet en een slokje druivensap drinkt dat Jezus in jou komt, dat Jezus in jou is, en dat jij in Hem wilt zijn en blijven.
(3) Je zit in de trein of in de auto. Je houdt je ogen open. Je gaat met je gedachten naar je ademhaling. Je ademt in en zegt van binnen: Jezus. Je ademt uit en zegt van binnen: liefde. Je ademt in en zegt van binnen: Jezus. Je ademt uit en zegt van binnen: vreugde. Je ademt in en zegt van binnen: Jezus. Je ademt uit en zegt van binnen: vrede.
Zullen we dat nu gewoon doen?
Hier zijn? Zitten? Stil worden?
“Wij zijn in Jezus. En Hij in ons.”
(…)
Laten we bidden…
Gespreksvragen
Over de metafoor
- Wat spreekt jou het meest aan in de vergelijking tussen de wijnstok en de smartphone? Waar voel je verbinding met je eigen leven?
- Wat zijn voor jou de momenten dat je merkt dat je ‘batterij leegloopt’? Hoe zoek je in die situaties naar verbinding met Jezus?
Over ‘blijven in Jezus’
- Welke vertaling van het woord menein (blijven, verblijven, thuis zijn, volharden) raakt jou het meest en waarom? Hoe zou dit jouw relatie met Jezus kunnen verdiepen?
- Kun je een concreet moment in je leven beschrijven waarop je het gevoel had dat je ‘in Jezus’ was? Wat maakte dat moment speciaal?
Over de moderne context
- In de preek wordt gezegd dat we in een gefragmenteerde wereld leven vol afleiding. Hoe ervaar jij dat? Wat helpt jou om meer gefocust te blijven op wat echt belangrijk is?
- Jezus zegt: “Blijf in Mij.” Wat zou dat in jouw dagelijkse leven praktisch kunnen betekenen, bijvoorbeeld thuis, op je werk of onderweg?
Over vrucht dragen
- Hoe ervaar je dat je leven vrucht draagt? Waarin zie jij liefde, vreugde, vrede of vriendelijkheid groeien in jouw leven of omgeving?
- Jezus vraagt ons om in Hem te blijven en belooft dat vruchtbaarheid vanzelf volgt. Vind je het soms lastig om die vrucht aan Hem over te laten? Wat helpt je om dat los te laten?
Over persoonlijke geestelijke oefeningen
- Van de genoemde manieren om in Jezus te blijven (stilte, kerkdienst, ademhaling), welke spreekt jou het meest aan? Waarom? Hoe zou je deze meer in je leven kunnen integreren?
- Hoe kun je ervoor zorgen dat de uitnodiging van Jezus (‘Blijf in Mij’) een vast onderdeel wordt van je dagelijkse ritme, zonder dat het voelt als een verplichting?
.