Preek Oudjaar | De deur, de dieven en de stem
Preek over Johannes 10:10 op 31 december 2024
1
We beginnen met kijken naar een paar foto’s van deuren. Omdat Jezus daarover spreekt in het Bijbelgedeelte dat vanavond centraal staat.
Wat betekent een deur eigenlijk voor jou?
Ben je blij dat de deur naar 2025 openstaat?
Afgelopen Kerstavond kwam paus Franciscus ook al even langs (in mijn overdenking). En nu gebeurt opnieuw omdat hij op Eerste Kerstdag sprak over die deur die openging in verband met het Jubeljaar 2025 over ‘Pelgrims van hoop’. Bij het uitspreken van de zegen voor de stad en voor de wereld zei hij onder meer:
“De Heilige Deur vertegenwoordigt Jezus. Hij is de Deur die de barmhartige Vader midden in de wereld heeft geopend, in het hart van de geschiedenis, opdat wij allen naar Hem kunnen terugkeren.”
En hij sprak ook een paar onvoorbereide zinnen:
“De deur die Jezus is, staat open. Je hoeft niet eens te kloppen.”
Ik hoop dat we daar vanavond ook iets van ervaren. Dat de deur open is. Als teken van hoop en vreugde.
2
Maar Jezus spreekt in Johannes 10 niet alleen over een deur, maar ook over dieven.
In vers 1: “Ik verzeker u, wie de schaapskooi niet binnengaat door de deur maar ergens anders naar binnen klimt, is een dief of een rover.”
In vers 7: “Zij die vóór Mij kwamen waren allemaal dieven en rovers, maar naar hen hebben de schapen niet geluisterd.”
En in vers 10: “Een dief komt alleen om te roven, te slachten en te vernietigen, maar Ik ben gekomen om hun het leven te geven in al zijn volheid.”
Dieven forceren deuren. Dat doen ze om een huis binnen te komen, om in te breken en te stelen. Als dat je overkomt, heeft dat veel impact. Je voelt je angstig en onveilig in je eigen huis, je voelt wantrouwen en je wordt argwanend. Wat is er gebeurd? Wie is er in mijn huis geweest? Wie heeft er met zijn poten aan mijn spullen gezeten? Je voelt je boos en machteloos. Dieven maken meer stuk dan je lief is.
3
[DIA 11] Een deur die open staat. Een dief die inbreekt. Twee beelden die ons helpen om de gemengde of zelfs tegenstrijdige gevoelens te verwoorden die we op een Oudejaarsavond hebben. We hebben daar allerlei woordparen voor, voor dat tegenstrijdige waarbij we rond de Jaarwisseling stil staan, als we terugkijken op het voorbije jaar en ook al vooruitkijken naar het nieuwe jaar:
Er is vreugde en verdriet.
Er is voorspoed en tegenslag.
Er is licht en duisternis.
Er is hoop en teleurstelling.
Er is nabijheid en afstand.
Er is liefde en angst.
Er is leven en dood.
En we kunnen er allemaal ons eigen beelden bij vormen, gebeurtenissen van het voorbije jaar waaraan we terugdenken.
En nu zegt Jezus, en dat is het woord dat ik jullie en mijzelf aanreik op de drempel van een nieuw jaar:
“Een dief komt alleen om te roven,
te slachten en te vernietigen.
Ik ben gekomen om hun het leven
te geven in al zijn volheid.”
4
Ik noemde zonet eerst steeds het positieve: vreugde, voorspoed, licht, hoop, nabijheid, liefde en leven. Maar Jezus benoemt eerst de donkere kant van het leven. “Een dief komt alleen om te roven,
te slachten en te vernietigen.”
Zo’n dief is heel concreet, die kun je op een foto zetten. Maar op welke werkelijkheid doelt Jezus? We kunnen denken aan: de boze, de satan, de duivel, de vijand of nog een andere naam. En die vijand die komt ons leven binnen. Jezus gebruikt een woord dat betekent dat het om een voortdurend komen gaat, steeds maar weer opnieuw.
En het kwaad dat wordt aangericht wordt steeds een graadje erger. Er zit progressie in, de intensiteit neemt toe. Stelen is iets afpakken of roven. Slachten gaat ten koste van het leven. En vernietigen gaat over totale verwoesting. Het gaat van kwaad tot erger.
Maar hoe moeten we dat nu voor ons zien? Want het kwaad komt maar zelden zo concreet en persoonlijk ons leven binnen. Ik kwam een Nederlandse theoloog tegen die daar veel over heeft nagedacht, Kees van Ekris heet hij (een van de mensen achter de dagelijkse Bijbelpodcast Eerst Dit). Hij heeft het over de sferische machten. Een bepaalde atmosfeer die ergens hangt. Dat kan trouwens zowel vol dood als vol leven zijn, negatief of positief, dief-achtig of deur-achtig.
Die dief-achtige sferische machten, de atmosfeer die de wereld, de samenleving ademt, die kan veel stuk maken. Het kan een sfeer van gewelddadigheid zijn, van onverbondenheid, van negativiteit, van stress, van drukte, van angst.
Over angst gesproken: angst voor oorlog ook kan zo’n dief-achtige sferische macht zijn. Dat je je bang voelt worden en ongerust en machteloos. Ik moet denken aan wat Mark Rutte een paar weken geleden zei, in zijn eerste grote toespraak als secretaris-generaal van de NAVO: “It is time to shift to a wartime mindset.” Vertaald met: “Het is tijd om ons geestelijk voor te bereiden op oorlog.” Daar ging en gaat iets angstaanjagends vanuit, een sferisch macht die wat mij betreft iets dief-achtigs heeft.
De zondag na die toespraak preekte ik in Langeslag. Daar gaat altijd een gemeentelid voor in de voorbeden. Deze keer een jonge vrouw, veel ouder dan twintig was ze volgens mij niet. Ik was onder de indruk van hoe ze het verwoordde:
“Er werd gezegd dat we ons moeten voorbereiden op een oorlog. Er werd in video’s uitgelegd wat we in huis moeten halen om goed voorbereid te zijn op een oorlog. Maar, Heer, als we echt even stilstaan en kijken naar de toekomst, dan weten we dat we ons niet kunnen voorbereiden, we weten niet wat er in de toekomst gebeurt. De toekomst is onzeker. Maar één ding is zeker, dat is uw wederkomst. Dan mogen we eeuwig bij u zijn. Wat een feest zal dat zijn. Wilt U ons helpen om ons daarop voor te bereiden. Wilt u zorgen dat we onze gedachten daarop richten en onze troost en kracht daaruit putten.”
In die woorden werd als het ware die dief-achtige sferische macht van angst voor oorlog omgezet in wat ik maar even een deur-achtige sferische macht van hoop. Want een sfeer kan ook omslaan. Die uitdrukking gebruiken we vaak om te zeggen dat er eerst een goede sfeer was, vol vreugde en vrede, maar dat er dan iets ergs gebeurt waardoor de sfeer omslaat.
Maar dat kan andersom dus ook. We kunnen verstrikt raken, ook in onze gedachten en onze gevoelens, in dief-achtige sferische machten. Maar de sfeer kan ook omslaan. Dat we in de benauwdheid die we ervaren een deur zien open gaan, dat we weg kunnen uit een sfeer die ons angst aanjaagt, die ons terneer drukt – dat er een nieuwe ruimte open gaat met een heel andere sfeer. Dat je weer adem kunt halen, dat je je rug weer kunt rechten, dat er weer licht begint te stralen.
5
Die omslag vindt ook plaats in wat Jezus vervolgens zegt: “Ik ben gekomen om hun het leven te geven in al zijn volheid.”
In dat gekomen zijn van Jezus zit nu juist iets definitiefs en eenmaligs en beslissends. Het komen van de dieven herhaalt zich steeds op allerlei manieren en dat zal ook wel doorgaan. Maar de komst van Jezus heeft dus iets beslissends. “Ik ben gekomen.” Deze komst is nooit meer ongedaan te maken en zet alles in een ander licht. In deze wereld is met de komst van Jezus een nieuwe atmosfeer gekomen, is iets open gegaan: een deur-achtige sferische macht die vol is van leven en liefde en licht.
“Het leven in al zijn volheid.” Zo noemt Jezus dat. En die volheid gaat niet over de volheid van bijvoorbeeld een werkweek of een agenda. Het gaat over overvloed en uitbundigheid, een leven dat overloopt van liefde en licht. Het is de sfeer van de Geest die voor ons bereikbaar is geworden in de komst van Jezus: volop, voluit leven is mogelijk.
Ik moet denken aan wat we lezen in Efeziërs 1:3:
“Gezegend zij de God en Vader van onze Heer Jezus Christus, die ons in de hemelsferen, in onze eenheid met Christus, met talrijke geestelijke zegeningen heeft gezegend.”
Kijk, daar heb je die sferen ook, die ruimte die is open gegaan met de komst van Jezus en die telkens weer voor ons open gaat zo vaak wij ons richten op Jezus en op zijn nieuwe wereld, zijn koninkrijk en zijn kracht.
6
Hoe je dat doet? Ik heb het gehad over de deur, over de dieven. Maar er is ook nog de stem. Het is de stem waar we nu naar luisteren, omdat we woorden van Jezus horen, zoals die in Johannes 10:3-5 tot klinken komen.
“De schapen luisteren naar zijn stem, hij roept zijn eigen schapen bij hun naam en leidt ze naar buiten. Wanneer hij al zijn schapen naar buiten gebracht heeft, loopt hij voor ze uit en de schapen volgen hem omdat ze zijn stem kennen. Iemand anders volgen ze niet, ze lopen juist van hem weg omdat ze de stem van een vreemde niet kennen.”
De uitnodiging aan jullie allemaal en ook aan mij op de drempel van een nieuw jaar is: luister naar de stem. Herken de stem van Jezus te midden van alle andere stemmen die klinken in de wereld en misschien ook wel in je eigen gedachtewereld.
Je herkent de stem aan de heel eigen sfeer die erin mee komt:
geen sfeer van angst maar van liefde,
geen sfeer van oordeel maar van genade,
geen sfeer van oorlog maar van vrede,
geen sfeer van zwaarte maar van lichtheid,
geen sfeer van onrust maar van rust.
Het is de stem niet van een vreemde, van iemand die jou niet kent. Al die dief-achtige sferische machten in onze wereld, die kennen jou niet, niet persoonlijk. Jezus wel. Ken jij Hem ook?
7
Lieve mensen, er staat een deur open. Dat zeggen we tegen elkaar op de drempel van 2025.
En er klinkt een stem van iemand die ons niet vreemd is. Hij is een vriend, Hij is de herder, Hij leert ons te leven, Hij wijst ons de weg.
Laten we zingen: Heer, wijs mij uw weg.
.