Preek ‘Dat kun je’

Preek zondag 14 januari 2024 (Rechters 6:16)

• Ga naar de liturgie
• Ga naar gespreksvragen en stellingen

Preek ‘Dat kun je’

1

Deze week start de nieuwe SIRE-campagne, je weet wel die campagnes met als motto: ‘de maatschappij, dat ben jij’. Je ziet er hier een afbeelding van:

Het trof me dat die campagne eigenlijk perfect past bij het verhaal van Gideon. Want de teksten van de SIRE-campagne zijn zo van toepassing op zijn situatie en zijn tegelijk heel herkenbaar voor ons. Luister maar naar deze woorden uit de het campagnepromofilmpje:

“Als de wereld duister voelt,
en alles lijkt uit evenwicht,
weet dan dat juist in donkere tijden
er kleine puntjes zijn van licht.
Kijk nog om je heen,
houd je ogen heel goed open.
Vind je lichtpuntje
en durf te hopen.”

Ja, die duistere wereld: oorlogen, klimaatverandering, ziekte, lijden, de dood. Soms zakt de moed je in de schoenen. Terwijl juist in onzekere tijden hoop houden zo belangrijk is.

Hoop is trouwens wat anders dan optimisme. Optimisme zegt: het komt allemaal wel goed, los van wat we er zelf aan doen. Maar hoop heeft met twee dingen te maken: met verlangen, dat is het eerste, dat je ergens naar uitkijkt. Maar het tweede hoort er ook bij: de onzekerheid, dat je weet en ziet dat er heel veel mis en stuk is en dat dat niet vanzelf weer goed komt. Maar het verlangen helpt je om toch vooruit te blijven kijken.

Natuurlijk blijft die hoop in de SIRE-campagne wat aan de vage kant. Het zou ook wat zijn als er vervolgens een bijbeltekst werd geciteerd! Dat neemt niet weg dat ik het toch echt mooi vind dat er zo’n campagne is: dat er een maatschappelijk gesprek op gang wordt gebracht over hoop en over lichtpuntjes. Kerken en christenen hebben geen patent op dat soort thema’s.

Maar hier is er vanmorgen dus wel een bijbeltekst bij. Best spannend vond ik het, want ik had die niet zelf uitgekozen: ik volg de komende maanden de teksten die worden aangereikt vanuit de methode Bijbel Basics van het kinderwerk. En zo lezen we het verhaal van Gideon. En dat verhaal blijkt dan toch zomaar een verbinding aan te gaan met de actualiteit van onze maatschappij en ons leven.

2

Gideon: hoe oud hij was weten we niet, maar laten we er eens vanuit gaan dat hij de leeftijd had van deze man op de poster van de SIRE-campagne. En Gideon ziet opeens een lichtpuntje. Sterker nog: hij staat ineens oog in oog met een engel! En aan lichtpuntjes heeft Gideon zeker behoefte. De tijd waarin hij en het volk Israël leven is een moeilijke en donkere tijd. In taal van vandaag: het is een complexe wereld, met veel uitdagingen en problemen, een wereld waarin mensen somber en hopeloos zijn, waar depressieve gevoelens en wanhoop om de voorrang vechten.

Wat waren de problemen in de tijd van Gideon? Gideon maakt deel uit van een volk dat in angst leefde: telkens waren er weer vijanden die het land kwamen plunderen: oogsten worden vernietigd, dieren worden gedood, er is verwoesting en bittere armoede.

En even klinkt ook de naam Gaza. ‘Tot helemaal in Gaza.’ En de beelden die wij vandaag de dag uit Gaza zien, dat zijn 21e eeuwse variaties op beelden van zo’n drieduizend jaar geleden, de tijd van de rechters, of zoals ze eerder heetten: Richteren. Mannen en vrouwen die door God geroepen werden om leiding te geven aan het volk Israël in de tijd dat er nog geen koningen waren.

Het zijn meer dan ellendige verhalen. Als je het boek Rechters doorleest, dan kom je terecht in een voortdurende cyclus van ongehoorzaamheid van het volk van God, onderdrukking door vijanden en de vreselijkste gewelddadigheid, en dan toch ook weer de bevrijding door God. Want God kan het uiteindelijk nooit over zijn hart krijgen om zijn volk te laten stikken, hoe groot de puinhoop ook is die ze van hun leven met God maken door andere goden achterna te lopen.

In die tijd leeft Gideon. Opeens komt hij in beeld. We leren hem kennen als een jonge bescheiden man, aarzelend, met weinig zelfvertrouwen. Hij leeft dan ook in een moeilijke tijd, dus erg veel gelegenheid om stoer en zelfverzekerd te zijn is er niet als je dagelijks leeft in angst: “Als de wereld duister voelt, en alles lijkt uit evenwicht.”

Herken je het zelf ook? Misschien speelt er wel iets in je persoonlijke leven wat je uit evenwicht brengt en waardoor je zelfvertrouwen een knauw heeft gekregen. Misschien ga je eronder gebukt dat er zoveel crises tegelijkertijd spelen in de maatschappij en in de wereld. Waar gaat het allemaal heen? Van je optimisme heb je allang afscheid genomen. En hoop, je durft het eigenlijk niet meer te hebben.

3

En dan is daar opeens een engel, de engel van de HEER. Je mag wel zeggen: God zelf komt naar Gideon toe. Een lichtpuntje. ‘Vind je lichtpuntje’ zegt de SIRE campagne. Mooi vind ik dat. Maar ik vind het nog mooier dat we hier in de kerk zeggen, omdat we de Bijbel erbij open doen: dat lichtpuntje vindt jou eerst. Het licht komt zomaar je leven binnen. Niet omdat jij ernaar gezocht hebt – Gideon in elk geval niet. Maar omdat je gevonden wordt door God, door Jezus, door het licht, of hoe we dat ook maar willen noemen. Het licht vindt jou.

Zo komt die engel onverwacht, ongedacht, ongezocht het leven van Gideon binnen. En hoor wat die engel zegt! Tegen Gideon, die we leren kennen als een onzekere, bescheiden, twijfelende jonge man die gebukt gaat onder de problemen die er spelen. Hij is eerder bang dan zelfverzekerd. Dit krijgt hij te horen: “De HEER zij met je, dappere krijgsman.”

De engel ziet iets in Gideon wat hij zelf zeker niet ziet. Dat is een mooi moment. Als God je leven binnenkomt ziet Hij al iets in jou wat jij nog niet ziet. “Dappere krijgsman.” Het is alsof God onder de oppervlakte van je onzekerheid en bangheid kijkt en ergens in een voor jou nog verborgen diepte het potentieel van moed en kracht herkent. Het blijkt voor Gideon het startsein te zijn voor een heuse transformatie: hij verandert van een bange, aarzelende man die op de achtergrond wil blijven naar een dappere, moedige man die de leiding neemt. Wat er eerst niet was, komt naar buiten als God in je leven komt.

4

Een verrassend begin dus: “De HEER zij met je, dappere krijgsman.” En dan ontstaat er een boeiende dialoog, waarin Gideon zijn goudeerlijke vragen en twijfels kwijt kan. Daar schrikt God niet van, als we met onze moeiten en bezwaren naar voren komen.

“Mag ik U vragen? Als de HEER ons werkelijk bijstaat, waarom overkomt dit ons dan allemaal? Waar blijft Hij dan met zijn wonderbaarlijke daden, waarover onze voorouders hebben verteld? Uit Egypte heeft Hij ze geleid, zeiden ze toch? Maar nu heeft Hij ons in de steek gelaten en uitgeleverd aan de Midjanieten!”

Er komt niet een rechtstreeks antwoord. Maar zeker ook geen veroordeling. Gideon mag dit inbrengen. Hij mag de discussie aangaan met God. Die ruimte is er altijd. Dus voel je vrij. En toch gebeurt er dan iets verrassends. God gaat niet mee discussiëren. Net zoals later trouwens Jezus. Als Hij een vraag krijgt van de mensen om Hem heen, hoort Hij die vraag echt. En toch is de manier waarop Hij dan reageert nooit een rechtstreeks antwoord, maar eerder iets waarmee Hij een verrassende wending aanbrengt.

Zo ook hier. God gaat zich niet verdedigen. Hij wendt zich tot Gideon en zegt: “Toon je moed en bevrijd Israël, dat is mijn opdracht.” Dat is niet minder dan een uitdaging aan het adres van Gideon. God, de Heer zegt eigenlijk: “Prima. Gideon, Ik wil best met jou over de problemen praten die er zijn, dat er rampspoed is, dat je je in de steek gelaten voelt, dat je niet weet hoe het nu verder moet. Maar toch wil Ik je nu even uit de discussie-modus halen en je vragen: wil jij deel zijn van het probleem of wil je onderdeel zijn van de oplossing?”

Dat is een spannende vraag. Misschien is de vraag ook weleens aan jou gesteld toen je misschien wel voor de zoveelste keer liep te mopperen over iets wat steeds weer fout gaat. Je verwachtte opnieuw een luisterend oor en wat mededogen. Maar je kreeg een spiegel voorgehouden: “Wil je deel blijven van het probleem of wil je onderdeel worden van de oplossing?”

“Gideon, toon je moed en bevrijd Israël, dat is mijn opdracht.” Gideon gaat nog even door met vragen, hoe dat dan toch zou kunnen. Hij komt uit een onaanzienlijke stam, hij is de jongste, hij telt niet mee, hij heeft niks waarop hij zich kan laten voorstaan. En het is alleen maar mooi dat Gideon dat ook nog zegt, omdat dat God tot de uitspraak brengt die wat mij betreft het hart vormt van dit hele verhaal.

De HEER kijkt Gideon aan, Hij hoort echt wat Gideon zegt: ‘Ik kan dit niet’. En dan zegt de HEER: “Je kunt het wel, omdat Ik je bijsta.”

5

En ik zou nu nog meer kunnen zeggen over het teken dat Gideon vraagt om bevestiging van God te krijgen, over het schapenvacht en de dauw, en over het leger dat Gideon gaat verzamelen en dat steeds kleiner wordt tot er maar 300 mannen zijn overgebleven die met alleen maar wat getoeter en het breken van kruiken de vijand verjagen. Geen grootse getallen en grootse daden, maar eenvoudig vertrouwen op God die op zijn manier helpt en redding brengt. En ik denk dat je dat allemaal kunt samenvatten met woorden die Jezus eens zei tegen Paulus, toen hij worstelde met zijn eigen zwakheden. Deze woorden: “Je hebt genoeg aan mijn genade, want mijn kracht openbaart zich juist ten volle wanneer iemand zwak is.”

Maar wat mij betreft klopt hier dus het hart van het verhaal van Gideon en ook het hart van God: “Dat kun je, omdat Ik je bijsta.”

Waar zie jij tegenop? Waar worstel jij mee? Welke stap moet jij zetten waarvan je weet dat het niet anders kan, maar je voelt je er volkomen machteloos onder? Hoe moet het verder in deze voor jou nieuwe situatie?

“Vind je lichtpuntje en durf te hopen”. Dat is een prachtige aanmoediging die we hier in de kerk verdiepen door te zeggen: dat lichtpuntje – dat licht in het donker – dat is de stem van God die klinkt en die tegen jou zegt: “Dat kun je, omdat Ik je bijsta.”

Onze zuster Jannie Schimmel heeft deze stem de afgelopen jaren steeds gehoord. Misschien niet precies deze woorden, maar wel dezelfde stem. Een moeilijk en langdurig ziekteproces: “Dat kun je, omdat Ik je bijsta.” Herman, die stem was er die jaren ook voor jou en die stem is er ook nu voor jou en je kinderen en kleinkinderen: “Dat kun je, omdat Ik je bijsta.” Je kunt verder ook al zullen er heel veel momenten zijn dat het moeilijk is en je met Gideon zou willen vragen: “Hoe dan?”

“Dat kun je, omdat Ik je bijsta.” En ik zou jullie allemaal willen uitnodigen om in gedachten te gaan naar een situatie in je eigen leven die je moeilijk vindt, iets waar je geweldig tegenop ziet, waar je denkt: hoe komt dat ooit goed, hoe kom ik hier verder in…

En wordt dan even stil –

want de stem van God is een zachte stem,
een fluisterstem, God schreeuwt niet…

Wordt even stil, net zolang tot je die stem hoort…

“Dat kun je,
omdat Ik
je bijsta.”

(…)

We gaan nu samen een lied zingen waarmee we elkaar kunnen bemoedigen en waarmee we ons biddend richten op God: “Heer, wijs mij uw weg.”

Gespreksvragen

1. Wat vind jij van de slogan van de nieuwe SIRE-campagne “Vind je lichtpuntje en durf te hopen”?
2. Wat betekent hoop voor jou persoonlijk? Hoe verschilt hoop volgens de preek van optimisme?
3. Op welke manieren kun je je identificeren met Gideon? Zijn er momenten in je leven geweest waarop je je onzeker voelde en behoefte had aan een lichtpuntje?
4. Hoe zie je Gods aanwezigheid in moeilijke tijden? Heb je ervaringen waarin je, zoals Gideon, onverwacht bemoedigd werd in een donkere periode?
5. Gideon stelt eerlijke vragen aan God over de problemen en het lijden. Durf jij ook zulke vragen aan God te stellen? Wat denk je dat Gods reactie op jouw vragen zou zijn?
6. Heb je momenten gehad waarop je werd uitgedaagd om deel te zijn van de oplossing in plaats van het probleem? Hoe ging je daarmee om?
7. Hoe reageer je op het idee dat God potentieel in je ziet dat je zelf nog niet hebt erkend? Zijn er gebieden in je leven waarin je meer vertrouwen zou willen hebben?
8. Heb je ooit een moment van persoonlijke transformatie ervaren, vergelijkbaar met wat Gideon doormaakte? Wat heeft je geholpen om vanuit onzekerheid naar moed te groeien?
9. Hoe begrijp je de uitspraak “Je hebt genoeg aan mijn genade” in relatie tot zwakheden en uitdagingen in het leven? Wat betekent genade voor jou?
10. Denk na over een specifieke uitdaging in je leven. Hoe zou je de boodschap van “Dat kun je, omdat Ik je bijsta” praktisch kunnen toepassen in deze situatie?

Stellingen

1. Als je als christen lichtpuntjes vindt, hebbe die altijd iets te maken met de aanwezigheid van Jezus die het Licht is!
2. Je kunt beter deel van de oplossing zijn dan deel van het probleem!