Preek ‘De kracht van vrede’
Eeuwigheidszondag 26 november 2023, de zondag na de politieke aardverschuiving in Nederland
[deze keer geen samenvatting, gespreksvragen en stellingen]
Lieve mensen,
1
Psalm 4 vers 9 koos ik ruim een week geleden als tekst voor deze preek.
In vrede leg ik mij neer
en meteen slaap ik in,
want U, HEER, laat mij wonen
in een vertrouwd en veilig huis.
(Psalm 4:9)
Ik koos dat vers omdat we in deze dienst onze gestorven geliefden gedenken. Psalm 4 vers 9 komt wel eens voor op een rouwkaart, omdat dit Psalmvers verwoordt hoe het ervaren kan worden om te sterven: je in vrede neerleggen en inslapen, en dan thuiskomen bij God, in een vertrouwd en veilig huis.
Dat is mooi als je het zo zou kunnen ervaren, als je zo kunt sterven. En ook als je er vrede mee kunt hebben dat iemand gestorven is, want hij of zij is nu veilig bij God. Ook al ervaar je nu verdriet – dat de vrede toch troost en houvast biedt.
Rust in vrede – dat zeggen we ook wel eens als iemand sterft of net gestorven is. Rust in vrede.
2
Die vrede – dat is deze maanden november en december de rode draad in mijn preken, het terugkerende refrein: vrede, dat we geroepen zijn om vredestichters te worden, dat we innerlijke vrede nodig hebben in een wereld die vol is van onvrede en ontevredenheid.
Door de uitslag van de verkiezingen van de afgelopen week krijgen die woorden uit Psalm 4 vers 9 toch ook een heel nieuwe context. Velen hebben misschien slecht geslapen omdat ze zich erg bezorgd maken over hoe het nu verder gaat. Anderen zullen misschien zeggen: dit is ‘de kracht van onvrede’ die nu eindelijk stem heeft gekregen en die gehoord moet worden.
Nu zie ik het niet als mijn taak om hier politieke dingen te gaan zeggen. Wel hoop ik dat het lukt om het evangelie tot klinken te brengen en om samen met jullie iets van ‘de kracht van vrede’ te proeven in tijden van verdriet – nu we stil staan bij onze gestorven geliefden; en ook om iets van de kracht van vrede te proeven in tijden van verwarring. Want verwarrend is die nieuwe politieke situatie wel: het brengt onzekerheid met zich mee. Hoe gaat het verder? Komt er nu niet nog meer polarisatie in de samenleving dan er al was?
En ik merk dat ik dan toch ook nog iets meer nodig dan deze Psalm en dit ene Psalmvers. Ik heb er ook behoefte aan om meer rechtstreeks de stem van Jezus te horen, woorden van Jezus die over vrede gaan.
Want dat is waar we kerk voor zijn: om steeds weer naar Jezus te gaan en Hem te vragen wat het nu betekent om in tijden van verdriet en tijden van verwarring met Hem te leven.
Deze woorden:
Ik laat jullie vrede na;
mijn vrede geef Ik jullie,
zoals de wereld die niet geven kan.
Maak je niet ongerust en verlies de moed niet.
(Johannes 14:27)
Ja, die onrust, die ongerustheid, die is voor ons allemaal herkenbaar, denk ik. En wat is het dan lastig om op een plek te komen, in je denken en in je voelen, waar je weer wat meer rust ervaart en waar je weer moed krijgt.
Want daar zit de kracht van vrede: dat je rust vindt na je onrust en je ongerustheid en dat je weer moed krijgt om vooruit te kijken en verder te gaan. Vrede is een oase waarnaar je terug kunt gaan in de woestijnen van verdriet en verwarring.
3
In Psalm 4 is David blijkbaar ook in een situatie van onrust en bezorgdheid.
Antwoord mij als ik roep,
God die mij recht doet.
Geef mij ruimte als ik belaagd word,
wees genadig, hoor mijn gebed.
(Psalm 4:2)
Het is niet duidelijkheid wat de situatie is waarin David was. En dat is eigenlijk alleen maar mooi. Want dan kunnen we onze eigen situatie invullen. En die is voor iedereen weer anders. Maar heel vaak zijn de gevoelens die we hebben welk soortgelijk en herkenbaar. We voelen: onrust, verdriet, boosheid, verwardheid, teleurstelling, bezorgdheid.
‘Geef me ruimte als ik belaagd wordt.’ Die moeilijke gevoelens, die belagen ons. En de Psalm helpt ons om daarmee dan naar God toe te gaan. En omdat we weten dat Jezus deze Psalm ook heeft gebeden – want de Psalmen vormden zijn binnenkamer voor gebed- kunnen we er ook mee naar Jezus gaan. En Hij zegt: ‘mijn vrede geef Ik jullie, zoals de wereld die niet geven kan.’
4
Ja, want het is een bijzonder soort vrede waar we het over hebben: ‘Zoals de wereld die niet geven kan.’
Die shalom waar de Bijbel vol mee is, dat is echte harmonie, diepe heelheid, die een goddelijke bron heeft.
De vrede waar we het over hebben is, is niet alleen maar afwezigheid van onvrede, niet alleen maar afwezigheid van oorlog, niet alleen maar afwezigheid van verdriet, niet alleen maar afwezigheid van verwarring. Want dat kunen we – ook al blijkt het heel moeilijk te zijn – met onze menselijke mogelijkheden ook bereiken.
Het gaat hier om een door God gegeven vrede, een hemelse vrede, ‘zoals de wereld die niet geven kan’. Een vrede die buiten onze menselijke mogelijkheden valt. Een vrede die niet maakbaar is omdat ze dieper gaat dan wij kunnen reiken.
In Psalm 4 staat ook vers 7:
Velen zeggen:
‘Wie maakt ons gelukkig?’ –
HEER, laat het licht van uw gelaat
over ons schijnen.
(Psalm 4:7)
Ja, die vraag herkennen we vandaag. ‘Wie maakt ons gelukkig?’ En we voelen ook aan dat het antwoord op de vraag niet zo eenvoudig is. In onze persoonlijke en familierelaties niet. Want je legt nogal een last op iemand schouder als je van hem of haar verwacht dat hij of zij jou gelukkig maakt.
En ook in de samenleving en de politiek is dat nog niet gemakkelijk. ‘Wie maakt ons gelukkig?’ Wie heeft het beste met ons voor? Wie speelt klaar wat belangrijk is voor ons welzijn? Ja, wie kan dat?
De Psalm geeft ook geen direct antwoord. Tenminste niet door namen van mensen te noemen. Als je je vertrouwen alleen op mensen stelt voor je geluk, dan is dat heel kwetsbaar en wankel. Zeker, de meeste mensen deugen. Maar de meeste mensen vallen ook tegen. Mensen vallen weg. Mensen sterven. Het is allemaal zo kwetsbaar en breekbaar.
5
Maar onze blikrichting wordt door David als het ware verschoven in de zin die erop volgt:
Velen zeggen:
‘Wie maakt ons gelukkig?’ –
HEER, laat het licht van uw gelaat
over ons schijnen.
Zie je het? Onze ogen worden gericht op God. En we ontdekken dat Hij naar ons kijkt. Het licht van zijn gelaat schijnt over ons. Hij kijkt ons aan vol licht en liefde. De woorden herinneren ons aan de bekende zegenwoorden die vaak klinken aan het einde van een kerkdienst.
De Heer zegent jullie
en Hij beschermt jullie.
De Heer doet het licht van zijn gelaat over jullie schijnen
en is jullie genadig.
De Heer wendt jullie zijn gelaat toe
en geeft jullie vrede.
(Numeri 6:22-24)
We kijken vandaag naar de lege plaatsen in ons leven. En we voelen verdriet. We kijken vandaag naar een nieuwe politieke werkelijkheid en voelen verwarring. We stellen de vraag naar wie we moeten kijken om gelukkig te worden, en we moeten het antwoord schuldig blijven.
Maar Psalm 4 leert ons om te kijken naar de HEER, die eeuw in eeuw uit, jaar in jaar uit, dag in dag uit tegen ons zegt:
Ik kijk naar jullie.
Ik zegen jullie.
Ik bescherm jullie.
Ik geef jullie genade.
Ik geef jullie vrede.
6
Want die vrede is het laatste en hoogste woord in die eeuwenoude zegenwoorden die elke dag weer nieuw voor ons.
De kracht van vrede. Die kracht zit hierin dat het een vrede is die God ons geeft, die we van God ontvangen, die we vinden als we niet zo met onszelf en ons geluk bezig zijn, maar als we ons toekeren naar de aanwezigheid van God in ons leven.
De kracht van vrede is dat Gód ons zegenend zijn vrede geeft.
De kracht van vrede is dat ze een veilig en vertrouwd huis is waar we in leven en sterven kunnen wonen
De kracht van vrede is dat het Jezus zelf is die tegen ons zegt:
Ik laat jullie vrede na;
mijn vrede geef Ik jullie,
zoals de wereld die niet geven kan.
Maak je niet ongerust en verlies de moed niet.
(Johannes 14:27)
7
En we voelen aan denk ik: dit gaat allereerst over een innerlijke vrede: een vrede die in ons woont omdat we geloven dat Jezus het echt meent als Hij zegt dat Hij zijn vrede geeft.
Het is een vrede die ons verstand te boven gaat en waar ons hart vol van is. Tenminste: ons hart kan er vol van zijn, als we ons telkens weer willen bevinden in Gods genadige aanwezigheid, ook in tijden van verdriet en in tijden van verwarring.
En het diepste wat we hier misschien over kunnen zeggen is dit: dat Christus zelf onze vrede is. Hij geeft niet alleen vrede, Hij is onze vrede. Hij breekt muren af en schept verbinding. Hij staat naast je en woont zelfs in je. Hij is bezig zijn koninkrijk tevoorschijn te laten komen dat een vrederijk is. En Hij nodigt je uit om mee te doen, om vredestichter te worden.
Dat is het meest politieke wat ik vandaag wil zeggen: laat Gods vrede in je hart wonen en word een vredestichter. Wees iemand die getuigt van de vrede die je zelf ontvangen hebt.
En draag deze woorden mee in je binnenste als een verlangen van je hart:
In vrede leg ik mij neer
en meteen slaap ik in,
want U, HEER, laat mij wonen
in een vertrouwd en veilig huis.
(Psalm 4:9)
.