Preek ‘Jezus zien’
Preek zondag 31 december 2023 (Lucas 2:25-33)
A
Op de drempel van 2023 en 2024 stellen we onszelf de vraag:
Zien we Jezus nog?
Zie jij Jezus nog?
Is Hij belangrijk voor je?
Relevant?
Inspirerend?
Ik vertelde op Kerstmorgen al van dat onderzoek van de EO over Jezus als inspiratiebron voor Nederlanders. Nog maar 1 op de 5 Nederlanders ziet Hem als inspirerend en relevant, kwam uit dat onderzoek.
Ik had zelf gedacht dat dat meer zou zijn. Maar dat het bericht over dat onderzoek me raakte, had eigenlijk niet eens zozeer met de cijfers te maken. Want ja, is 1 op de 5 nou veel of weinig? Voor iemand voor wie het glas altijd halfvol is, is het toch prachtig dat maar liefst 20 procent van de Nederlanders Jezus wel als inspirerend en relevant ervaart. Best veel!
Maar dat onderzoek riep voor mij eigenlijk vooral de vraag wakker: En hoe belangrijk is Jezus eigenlijk voor mij? En hoe belangrijk is Hij voor ons als kerk? Hebben we oog voor Jezus als degene die in het centrum van het christelijk geloof staat? Of is Hij die steeds kleiner wordende stip in de achteruitkijkspiegel? Ongemerkt en onbedoeld kan Jezus naar de achtergrond verschuiven.
B
Ik kwam een citaat van Henri Nouwen tegen – daar lees ik momenteel weer veel van – waarin hij daar ook iets van verwoord:
“Als je me op de man af zou vragen: ‘Wat betekent het voor jou om geestelijk te leven?’, dan zou ik antwoorden: ‘Leven met Jezus in het centrum.’ Er zijn talloze vragen, problemen, discussies en moeilijkheden die de aandacht vragen. Er was een tijd dat ik zo verstrikt was geraakt in de problemen van Kerk en maatschappij dat mijn hele leven een soort lange, vermoeiende discussie was geworden. Jezus was op de achtergrond geraakt of even eens een probleem geworden. Maar dat is gelukkig niet zo gebleven. Jezus is als het ware opnieuw naar voren getreden en heeft me gevraagd: ‘En jij, wie zeg jij dat ik ben?’
Die vraag – die wil ik tot klinken laten komen op de drempel van een nieuw jaar. En een van de manieren om met zo’n vraag bezig te gaan is de bijbel open doen en een verhaal lezen, zoals we net gedaan hebben. En we gaan inzoomen op Simeon.
C
Ik heb een schilderij meegenomen waarop we Simeon zien en het kind Jezus. Je zou zo op het eerste gezicht denken dat dit een oude meester is, Rembrandt misschien wel. Maar dat is niet zo.
Dit schilderij is van Rembrandt.
Maar deze dus niet. Het is een schilderij dat gemaakt is in 2012 door een Russische kunstenaar: Andrey Shishkin. Hij is autodidact en schildert vooral veel portretten.
Wat zie je als je kijkt?
Een oude man. Dat is wel duidelijk. Simeon is een oude man. Een man die het leven kent. Die het leven geleefd heeft. Misschien vind je het niet zo gemakkelijk om je met hem te identificeren. Wat moet je met zo’n oude man? En Hanna, de profetes, is ook al zo oud. Wat moet je met zulke oude mensen als je zelf jong bent?
We worden allemaal misschien wel wat gehinderd door hoe er in onze samenleving vaak wordt aangekeken tegen oude mensen. Ouderdom wordt gemakkelijk als een last gezien, je telt niet meer mee, je hebt weinig meer te bieden. In een samenleving die streeft naar snelheid en vernieuwing, naar jongheid en innovatie – in zo’n samenleving zijn ouderdom, bedachtzaamheid, levenservaring niet per se erg in tel.
Maar hier dus wel. Maria en Jozef zijn er – jonge mensen. Jezus is er – een heel jong kind, acht dagen oud nog maar. En er zijn twee oude mensen. Zij zijn er om ons bewust te maken van de geschiedenis, van het verleden, van de lange wachttijd die voorafgegaan is aan het moment van hier en nu.
Simeon – om ons nu verder op hem te richten – is een oude man. En als je naar zijn gezicht kijkt, dan zie je dat. Maar je ziet ook: wijsheid, bedachtzaamheid, kwetsbaarheid, liefde voor het kind dat hij in de armen heeft. We zien ook licht: licht dat afstraalt van het kind Jezus. Helder licht. En het zachte licht op het kale hoofd van Simeon dat ergens van boven komt. Kwetsbaarheid en licht. Een oude man en een jonge baby. Het verleden en de toekomst – in één beeld.
D
Jezus zien – daar hebben we het over vandaag. Simeon ziet Jezus en is tegelijk degene die ons helpt om Jezus ook te zien als wie Hij is. Simeon is onze gids die ons helpt om te kijken. Dat werk ik wat verder uit aan de hand van de zeven woorden die ik afgelopen week deelde in de PreekKracht appgroep aan de hand van de vraag: ‘Welke van deze zeven woorden vind jij het best passen bij Jezus?’
Het zijn zeven woorden die direct uit dat verhaal over Simeon komen, op alfabetische volgorde. Woorden die hoe dan ook in verband met Jezus gebruikt worden:
7x Bevrijding
11x Dienaar
1x Geest
18x Licht
15x Messias
36x Redding
29x Vrede
De score is behoorlijk verschillend, en dat is natuurlijk prima. De vraag was ook een persoonlijke: ‘Welke van deze zeven woorden vind jíj het best passen bij Jezus?’ Ik ga ze – een beetje tegendraads – langs vanuit de laagste score. En ik hoop dat wat ik ga zeggen voeding biedt aan je eigen bezig zijn met de vraag hoe jij Jezus ziet.
1 Geest
We beginnen met de Geest. En de lage score staat in elk geval in behoorlijk contrast met de uitbundigheid waarmee in het verhaal van Simeon wordt gesproken over de Geest. De Geest wordt maar liefst drie keer expliciet genoemd. Zeker, niet direct in verbinding met Jezus, maar wel in verband met de verwachting van Simeon:
“Hij was een rechtvaardig en vroom man, die uitzag naar de tijd dat God Israël vertroosting zou schenken, en de heilige Geest rustte op hem. Het was hem door de heilige Geest geopenbaard dat hij niet zou sterven voordat hij de messias van de Heer zou hebben gezien. Gedreven door de Geest kwam hij naar de tempel.”
Prachtige dingen worden over Simeon gezegd: rechtvaardig en vroom. Een integer en spiritueel mens die vol verwachting leefde. Hij had hoop en had die hoop heel zijn lange leven gekoesterd. Hoop op vertroosting: dat het volk uit de ellende zou worden verlost.
De heilige Geest rustte op hem. Hij was vol van de Geest zoals Jezus dat later ook zou zijn.
Hij had een openbaring gekregen van de Geest, een visioen. Hoe dat gebeurde, weten we niet. Maar het was voor Simeon een diep ingrijpend moment geweest die de rest van zijn leven in een ander licht had gezet. Hij zou de messias zien voordat hij zou sterven!
En dat hij precies op het moment dat Maria en Jozef Jezus in de tempel kwamen voorstellen ook aanwezig was – dat was niet minder dan het werk van de Geest. Door de Geest gedreven. Een man dus, die vol van de Geest was, die luisterde naar de stem van de Geest. En later zal Johannes zeggen over Jezus (Lucas 3:16):
“Ik doop jullie met water, maar er komt iemand die machtiger is dan ik; ik ben het zelfs niet waard om de riemen van zijn sandalen los te maken. Hij zal jullie dopen met de heilige Geest en met vuur.”
Jezus en de Geest hebben alles met elkaar te maken.
Leven met Jezus kan alleen in de Geest van Jezus. Dat is denk ik een belangrijk leermoment rond het zien van Jezus: dat de Geest daarin zo’n grote rol speelt. En die Geest is een kracht, die Geest waait, die Geest geeft vitaliteit en leven. De Geest van Jezus.
2 Bevrijding
Het tweede woord, bevrijding, dat komt bij Hanna vandaan. Simeon gebruikt het niet, Hanna wel:
“Ze was altijd in de tempel, waar ze God dag en nacht diende met vasten en bidden. Op dat moment kwam ze naar hen toe, bracht hulde aan God en sprak over het kind met allen die uitzagen naar de bevrijding van Jeruzalem.”
Wie is Jezus? Hanna zegt: zie je dit kind? Dit is nu onze bevrijding! Hier hebben we zo lang naar uitgekeken. Ook de aanwezigheid van oude profetes Hanna benadrukt dat God al zolang bezig was geweest om bevrijding te brengen. Dat gebeurt niet om zo te zeggen in een vloek en een zucht – daar heeft God de tijd voor genomen. In alle rust, in bedachtzaamheid, zonder haastigheid heeft Hij hier naartoe gewerkt. De bevrijding van Israël. Wat goed is, komt langzaam.
En dat is helemaal Jezus: bevrijding. Als Jezus aan het begin van zijn bediening in Nazareth komt is dit wat Hij zegt (Lucas 4:18-19):
“Om aan armen het goede nieuws te brengen
heeft Hij Mij gezonden,
om aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken
en aan blinden het herstel van hun zicht,
om onderdrukten hun vrijheid te geven,
om een genadejaar van de Heer uit te roepen.”
Jezus is een bevrijder. Als je op zoek bent naar bevrijding en vrijheid – dan moet je bij Jezus zijn.
3 Dienaar
Dat woord dienaar gaat hier niet direct over Jezus, maar over Simeon. Hij zegt:
“Nu laat U, Heer, uw dienaar in vrede heengaan, zoals U hebt beloofd.”
Zo typeert Simeon zichzelf: een dienaar, vervuld van de Geest, gedreven door de Geest, aangesproken door de Geest – een dienaar. En hij lijkt daarin op het kind in zijn armen die later zal zeggen: “Ik ben gekomen, niet om gediend te worden, maar om te dienen.”
Wie op zoek is naar Jezus, komt uit op plekken waar dienstbaarheid belangrijk is. Daaraan herken je Jezus. Niet aan een groots en meeslepend leven vol bijzondere gebeurtenissen, maar aan een leven dat gekenmerkt wordt door dienstbaarheid, eenvoud en nederigheid. En ik heb de indruk dat daar in onze tijd en onze samenleving meer dan ooit behoefte is. Dat we onszelf niet langer overschreeuwen, over de kop werken, grote ambities najagen, maar op plekken komen waar dienstbaarheid, nederigheid en eenvoud opbloeien.
4-7 Messias, Licht, Vrede, Redding
We hebben nog vier woorden over. Het is verleidelijk om over elk van die woorden ook nog weer veel te gaan zeggen, maar die verleiding weersta ik nu. (Tenminste, dat deed ik gisteravond toen ik de preek voorbereidde😃.)
Dit was de vraag die we op de drempel van een nieuw jaar stellen:
Zien we Jezus nog?
Zie jij Jezus nog?
Als je antwoordt: ja, maar nu even niet, of ja, maar niet altijd, en ik herken dat hij op de achtergrond kan raken, steeds verder zelfs, want er is zoveel wat de aandacht opeist…
En als we een verlangen hebben om Jezus te zien, zoals Simeon Jezus ziet, met alle wijsheid, bedachtzaamheid en liefde die van hem afstraalt omdat hij zó dichtbij Jezus is…
Als we Jezus willen zien zoals Hij is, zie Hem dan zo
Als de Messias: Gods beloofde gezalfde die vol van de Geest is en mensenlevens redt en verandert. De messias. Er is geen andere.
Zie hem als het licht voor de wereld. Dat beeld spreekt mij sterk aan: Jezus als Licht. Want dat daagt me uit om overal waar ik het licht zie, Jezus te zien, God te zien. Want God is licht.
Zie hem als de vindplaats van vrede: Jezus brengt sjalom, vrede, heelheid, allereerst in jouw hart. Dat is de landingsbaan van Gods vrede op aarde: het hart van mensen, want het is een vrede die je verstand te boven gaat. Hoor zijn uitnodiging om vredestichter te zijn. Jezus is onze vrede.
Zie hem, helemaal tenslotte, maar eigenlijk komt alles samen in dat ene woord: Redding – zie hem als je redder.
Hij redt je door zijn wijsheid.
Hij redt je door zijn genade.
Hij redt je door zijn leven.
Hij redt je door zijn dood.
Hij redt je door zijn Geest.
Hij redt je door zijn liefde.
Hij redt je door zijn kwetsbaarheid.
Hij redt je door zijn nederigheid.
Hij redt je door zijn zachtmoedigheid.
Hij redt jou door het licht van de wereld te zijn.
Laten we de verkondiging samen afmaken nu door te zingen: Opwekking 595 – Licht van de wereld.
Gespreksvragen
- Hoe belangrijk is Jezus voor jou op dit moment? Vind je Hem relevant en inspirerend?
- Hoe zou je persoonlijk “geestelijk leven” definiëren?
- Wat zie je op het schilderij van Simeon en Jezus, en hoe raakt dit jou?
- Hoe kijk jij naar ouderdom, vooral in een samenleving die vaak gericht is op jeugd en vernieuwing?
- Hoe spreekt het concept van bevrijding jou persoonlijk aan? Wat betekent bevrijding voor jou?
- Hoe kun je dienstbaarheid in jouw eigen leven praktisch vormgeven? Zie je hierin overeenkomsten met het leven van Simeon?
- Hoe kun je meer ruimte maken voor Jezus in je dagelijks leven? Wat zou je kunnen veranderen of toevoegen?
- Wat betekent voor jou de metafoor van Jezus als Licht van de wereld? Hoe kun je Jezus zien in de alledaagse lichtpuntjes?
- Hoe ervaar je persoonlijk Jezus als je redder? Zie je zijn redding op verschillende manieren in je leven?
Stellingen
- Voor kerk zijn en christen zijn is het onmisbaar dat Jezus echt centraal staat.
- Een leven dat gekenmerkt wordt door dienstbaarheid, eenvoud en nederigheid is meer kenmerkend voor Jezus dan buitengewone gebeurtenissen.